samen verschillend zijn

Er zit spanning op de titel van dit blog. Of beter gezegd: er zit een spanning tussen de woorden samen en verschillend. Samen associeert voor mij met ‘harmonie/hetzelfde’ en verschillend met ‘conflict/anders’. Tenminste zo werkt het voor mij. En alleen bij mijn eerste associatie, als ik er niet verder over nadenk.

Als ik er wel verder over nadenk dan gebeurt er iets anders. Dan blijkt dat samen en verschillend heel goed samen (!) kunnen gaan. Sterker nog: dat deze twee woorden een ijzersterke combinatie kunnen vormen. Hoe dat werkt?

Ontwikkelen doe je samen

Als je iets wilt ontwikkelen of laten groeien dan lukt dat niet in je eentje. Zelfs als het gaat om je eigen ontwikkeling is het handig als je gebruik kunt maken van de kennis van anderen. Bijvoorbeeld door het lezen van boeken, het praten met andere mensen, het inroepen van hulp op allerlei vlak. Je gebruikt de hulp van (wat) anderen (bedacht hebben) om te spiegelen, je kennis uit te breiden en daarmee stappen te zetten, dingen te veranderen.

Als het gaat om de ontwikkeling van iets groters, bijvoorbeeld een team, een organisatie of nog groter: een samenleving, dan kom je nergens zonder anderen. Dat moet samen, want voor echte verandering heb je betrokkenheid en draagvlak nodig. Dus je zoekt het ‘samen’ op.

Samen is verschillend

Wat je automatisch bij ‘samen’ krijgt is: verschil. Want iedereen is verschillend. In meer of mindere mate, dat wel. Als de verschillen klein zijn dan is dat fijn (‘we lijken erg op elkaar vind je ook niet?’). Dus zoeken we elkaar op. Om samen op te gaan, als (min of meer) gelijkgestemden. Dan gaat samen lekker conflictloos, we zijn het over het algemeen wel eens. Het gaat zoals we verwachten. Het klopt en dat is fijn. Het stelt gerust.

Maar wat als de verschillen groter zijn? Dan wordt het voor veel mensen lastig. Het wordt dan moeilijker om de harmonie te bewaren (‘want iedereen wil iets anders’). Het gaat helemaal niet zoals we hadden verwacht. Deze situatie geeft onrust en daarmee kunnen de verschillen nog groter worden en zich zelfs halsstarrig vastzetten.

Onderzoek de verschillen en blijf niet aan de oppervlakte

Wat helpt om je weg te vinden uit zo’n situatie is de verschillen nader onderzoeken. In plaats van ze weg te poetsen. Nieuwsgierigheid is daarbij het belangrijkste hulpmiddel. Want hoe komt het dat de ander er anders over denkt dan jij? Wat zit daar achter, in de zin van: welke behoefte ligt er onder?

Als je verschillen écht wilt overbruggen dan is het belangrijk dat je voorbij de standpunten kijkt. Dat je probeert om te zien wat de waarde is van het standpunt. ‘Wat kan ik van jou leren?’ ‘Welke wijsheid schuilt er in jouw standpunt?’ Om dat te kunnen doen moet je je er voor open stellen dat elke mening van belang is, en dat besluiten alleen goed kunnen zijn als ze recht doen aan de onderliggende behoeften van zowel de ene als de andere partij. 

Wat daarbij helpt is de diepte in gaan. Voor welke onderliggende behoefte is het standpunt een oplossing? Op welke vraag geeft het een antwoord. Als je dit diepgaand onderzoekt kom je er misschien wel achter dat je in de kern meer overeenkomsten hebt dan je dacht.

Een mooi voorbeeld hiervan zag ik tijdens een workshop van Myrna Lewis, de grondlegger van Deep Democracy. We waren met een grote groep, de wereld zat midden in de Syrische vluchtelingencrisis. De meningen over het wel of niet opnemen van vluchtelingen in Nederland waren zeer verdeeld. Onder begeleiding van Myrna kwamen we er achter dat we in de diepte de situatie allemaal heel erg spannend en verontrustend vonden. Dat we ons zorgen maakten over het effect van deze ontwrichtende oorlog. Dat besef zorgde voor een enorme verbinding. En het gesprek kreeg daardoor een andere, mildere toon. De verschillen waren niet weg, maar werden minder van belang. Er was meer onderling begrip. Een goede basis voor samen verder gaan. 

Samen verschillend zijn. Is dat makkelijk? Nee. Is het mogelijk? Ja.