Tja, hoe leg je in een paar zinnen uit wat systemisch werk is? Om te beginnen: de meest bekende verschijningsvorm van systemisch werk is familieopstellingen. Maar, systemisch werk is breder dan dat.

Het is een manier van kijken naar de wereld om je heen, en om het wat meer toe te spitsen op ons werk: een manier van kijken naar hoe organisaties functioneren en hoe mensen functioneren. 

Je bent deel van een systeem, het systeem heeft invloed

De kerngedachte is dat iedereen onderdeel is van een systeem, of eigenlijk meerdere systemen. Zo ben je onderdeel van je familiesysteem, ben je op je werk onderdeel van het organisatiesysteem en ben je misschien ook nog lid van een sportvereniging, wat ook weer een systeem is. En het systeem is van invloed op hoe het in het hier en nu gaat. Dat betekent dat je de huidige situatie dus ook kunt verklaren vanuit het systemische perspectief.

Systemische principes

Binnen systemen gelden wetmatigheden, systemische principes. Bert Hellinger, de grondlegger van het systemisch werken noemt er drie:

• er is balans in geven en nemen
• de natuurlijke opvolging (wie kwam voor wie) wordt gerespecteerd
• er is plek voor iedereen en alles wat er in de geschiedenis van het systeem was

Als één of meer van deze principes niet worden gerespecteerd, dan ontstaat er frictie. En die frictie uit zich in het (minder goed) functioneren van het systeem of van personen in het systeem. We zeggen dan: er is hier een probleem. En hoe hardnekkiger het probleem is, hoe groter de kans dat er een systemische oorzaak onder ligt.

Uitzoomen en naar het grote plaatje kijken

De systemische benadering kenmerkt zich ook wel door uit- in plaats van in te zoomen op een vraagstuk. Je kunt een probleem proberen op te lossen door het grondig te analyseren, maar je kunt de kwestie ook bekijken door je oogharen. Van een afstand, in de context van het grotere waar het onderdeel van uitmaakt. 

Waar is het probleem een oplossing voor?

Stel, je ervaart een probleem in je leven of werk. Als je dit probleem systemisch wilt onderzoeken dan is een typische vraag: waarvoor vraagt dit probleem aandacht? of: voor welk ander probleem is dit probleem een oplossing?

Het onderstaande filmpje legt het op een heldere manier uit. De video is gericht op de context van de jeugdzorg, maar het principe werkt eigenlijk overal.

Een vraag achter een vraag

Bij de systemische benadering kijken we naar de ‘vraag achter de vraag’, waarbij we het actuele probleem meer als een symptoom zien van een onderliggende behoefte, dan als de vraag waar het om draait.

Dan kan het ‘rebelse’ gedrag van een familielid een uiting blijken te zijn van iets wat in de geschiedenis van de familie heeft plaatsgevonden. En waar we het bijvoorbeeld ‘maar liever niet meer over hebben’.

Wat het oplevert

Wat blijkt? Als je de onderliggende behoefte of vraag kunt vatten, dan geeft dat een nieuw perspectief op de zaak en ontstaat er meteen duidelijkheid en ruimte. ‘Oooh, het ging eigenlijk híer over!’ En dan kunnen dingen weer gaan stromen. En dat betekent iets voor het welbevinden van de betreffende persoon.

Zo kun je door aandacht te hebben voor het systeem en de systemische geschiedenis, invloed uitoefenen op iemands functioneren.

Hoe werkt het?

We passen systemisch werk toe in verschillende vormen. We nemen het eigenlijk altijd mee bij alles wat we doen.

Én we brengen het in de praktijk door middel van opstellingen. In een opstelling worden verschillende elementen, functies of personen neergezet, vertegenwoordigd door representanten. 
In een een-op-eensessie kunnen we ook een opstelling doen met poppetjes om inzicht te krijgen. Dit noemen we ook wel een tafelopstelling. 

Wil je meer weten?

Het is best lastig om systemisch werk in zo’n kort bestek uit te leggen. En er is nog veel meer over te vertellen, want het vakgebied ontwikkelt zich continu. We kunnen je er meer over vertellen als je daar behoefte aan hebt. En als je wilt kun je het zelf ervaren, bijvoorbeeld door als representant mee te doen aan een familieopstelling.